ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΣΑΜΑΡΕΙΤΙΔΟΣ

Απολυτίκιον Αναστάσιμον. Ήχος δ’.
Το φαιδρόν της Αναστάσεως κήρυγμα, εκ του Αγγέλου μαθούσαι, αι του Κυρίου Μαθήτριαι, και την προγονικήν απόφασιν απορρίψασαι, τοις Αποστόλοις καυχώμεναι έλεγον. Εσκύλευται ο θάνατος, ηγέρθη Χριστός ο Θεός, δωρούμενος τω κόσμω το μέγα έλεος.

Της Μεσοπεντηκοστής.
Απολυτίκιον. Ἦχος πλ. δ’.
Μεσούσης τῆς ἑορτῆς διψῶσάν μου τήν ψυχήν εὐσεβείας πότισον νάματα· ὅτι πᾶσι, Σωτήρ ἐβόησας· Ὁ διψῶν ἐρχέσθω πρός με καί πινέτω. Ἡ πηγή τῆς ζωῆς, Χριστέ ὁ Θεός, δόξα σοι.

Απολυτίκιον της Αγίας Φωτεινής της Σαμαρείτιδος.
Ήχος δ’. Ταχύ προκατάλαβε.
Το ύδωρ ως ήντλησας, της αιωνίου ζωής, ευρούσα καθήμενον, παρά το φρέαρ σεμνή, Χριστόν τον Θεόν ημών, λόγοις σου θεηγόροις, και εν άθλοις ανδρείοις, ήσχυνας την απάτην, Ισαπόστολε Μάρτυς, διό σε Αθληφόρε Φωτεινή, ύμνοις γεραίρομεν.

Κοντάκιον. Ήχος πλ. δ’. Πίστιν Χριστού.
Πίστει ελθούσα εν τω φρέατι, η Σαμαρείτις εθεάσατο, το της σοφίας ύδωρ σε, ω ποτισθείσα δαψιλώς, βασιλείαν την άνωθεν εκληρώσατο αιωνίως η αοίδιμος.

Μεγαλυνάριον.
Χαίροις Ισαπόστολε Φωτεινή, η εκ Σαμαρείας, ανατείλασα ως αστήρ, χαίροις η τοις ρείθροις, του νάματος του θείου, και άθλοις μαρτυρίου, κόσμον ευφράνασα.

Το άφθαρτο Λείψανο-Πόδι της Αγίας Φωτεινής της Σαμαρείτιδος - Ι. Μ. Ιβήρων

ΟΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΔΙΑ ΤΗΝ ΕΟΡΤΗ

(Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά)

Έρχεται ο Κύριος σε μια πόλη της Σαμάρειας που λέγεται Σιχάρ.    (Σαμάρεια ονομάσθηκε η πόλη που έκτισε το 880 π.Χ. ο βασιλιάς του Ισραήλ, Αμβρί, έπειτα το όρος Σομόρ που ήταν η ακρόπολή της και τέλος όλο το βόρειο βασίλειο του Ισραήλ, που καταλύθηκε από τους Ασσυρίους το 721 π.Χ. και ο ηγεμόνας τους εγκατέστησε εκεί εθνικούς από πολλά μέρη).

Εκεί ήταν η πηγή του Ιακώβ, το πηγάδι που εκείνος είχε ανοίξει. Κουρασμένος ο Κύριος από την οδοιπορία κάθισε μόνος του δίπλα από το πηγάδι και κάτω αφελώς, γιατί οι μαθητές του πήγαν να αγοράσουν τροφές. Έρχεται εκεί μια γυναίκα από τη Σαμάρεια να πάρει νερό και ο Κύριος διψώντας ως άνθρωπος, της ζήτησε νερό.

Αυτή αντελήφθηκε από την εμφάνισή του ότι ήταν Ιουδαίος και θαύμασε πως ένας Ιουδαίος ζητά νερό από την εθνική Σαμαρείτιδα.
Αν γνώριζες, της είπε, τη δωρεά του Θεού, ποιός είναι αυτός που σου ζητά να πιεί νερό, εσύ θα του ζητούσες και θα σου έδινε ζωντανό νερό. 

Ο Κύριος επιβεβαίωσε ότι αν γνώριζε θα γινόταν μέτοχος πραγματικά ζωντανού νερού, όπως έπραξε και απόλαυσε αργότερα όταν το έμαθε, ενώ το συνέδριο των Ιουδαίων που έμαθαν σαφώς, έπειτα εσταύρωσαν τον Κύριο της δόξης.
Δωρεά του Θεού είναι, επειδή θεωρεί αγαπητούς όλους ακόμα και τους μισητούς από του Ιουδαίους εθνικούς και προσφέρει τον εαυτό του και καθιστά τους πιστούς σκεύη δεκτικά της Θεότητός του.

Η Σαμαρείτιδα δεν κατάλαβε το μεγαλείο του ζωντανού νερού, απορεί που θα βρεί νερό χωρίς κουβά σε ένα βαθύ πηγάδι.
Έπειτα επιχειρεί να τον συγκρίνει με τον Ιακώβ, που τον αποκαλεί πατέρα, εξυμνώντας το γένος από το τόπο και εξαίρει το νερό με τη σκέψη ότι δεν μπορεί να βρεθεί καλύτερο.
Όταν όμως άκουσε ότι το «νερό που θα σου δώσω» θα γίνει πηγή που τρέχει προς αιώνια ζωή, άφησε λόγο ψυχής που ποθεί και οδηγείται προς τη πίστη και ζήτησε να το λάβει για να μη ξαναδιψήσει. Ο Κύριος θέλοντας να αποκαλύπτεται λίγο λίγο, της λέγει να φωνάξει τον άνδρα της, γνωρίζοντάς της πόσους άνδρες είχε και αυτόν που έχει τώρα δεν είναι δικός της.
Εκείνη όμως δεν στενοχωρείται από τον έλεγχο, αλλά αμέσως καταλαβαίνει ότι ο Κύριος είναι προφήτης και του ζητά εξηγήσεις σε ψηλά ζητήματα.

Βλέπετε πόση είναι η μακροθυμία και η φιλομάθεια αυτής της γυναίκας;
Πόση συλλογή και γνώση είχε στη διάνοιά της, πόση γνώση της θεόπνευστης Γραφής;
Και αμέσως τον ρωτά που πρέπει να λατρεύεται σωστά ο Θεός, εδώ σ’ αυτό το τόπο ή στα Ιεροσόλυμα;
Και τότε παίρνει τη απάντηση, ότι έρχεται η ώρα οπότε ούτε στο όρος αυτό ούτε στα Ιεροσόλυμα θα προσκυνήτε τον Πατέρα.
Της γνωρίζει μάλιστα ότι η σωτηρία είναι από τους Ιουδαίους, δεν είπε θα είναι, στο μέλλον, γιατί ήταν αυτός ο ίδιος.
Έρχεται ώρα και είναι τώρα που οι αληθινοί προσκυνητές θα προσκυνούν το Πατέρα κατα Πνεύμα και αλήθεια.

Γιατί ο ύψιστος και προσκυνητός Πατέρας, είναι Πατέρας αυτοαληθείας, δηλαδή του μονογενούς Υιού και έχει Πνεύμα αληθείας, το Πνεύμα το άγιο και αυτοί που τον προσκυνούν, το πράττουν έτσι διότι ενεργούνται δι’ αυτών.
Ο Κύριος απομακρύνει κάθε σωματική έννοια τόπο και προσκύνηση, λέγοντας: «Πνεύμα ο Θεός και αυτοί που τον προσκυνούν πρέπει να τον προσκυνούν κατα Πνεύμα και αλήθεια».
Ως πνεύμα που είναι ο Θεός είναι ασώματος, το δε ασώματο δεν ευρίσκεται σε τόπο ούτε περιγράφεται με τοπικά όρια.
Ως ασώματος ο Θεός δεν είναι πουθενά, ως Θεός δε είναι παντού, ως συνέχων και περιέχων το πάν.

Παντού είναι ο Θεός όχι μόνο εδώ στη γη αλλά και υπεράνω της γης, Πατήρ ασώματος και κατά τον χρόνο και σε τόπο αόριστος.


Η Σαμαρείτιδα καθώς άκουσε από το Χριστό αυτά τα εξαίσια και θεοπρεπή λόγια, αναπτερωμένη, μνημονεύει τον προσδοκώμενο και ποθούμενο Μεσσία, τον λεγόμενο Χριστό που όταν έρθει θα μας τα διδάξει όλα.
Βλέπετε πως ήταν ετοιμότατη για την πίστη;
Από που θα γνώριζε τούτο, αν δεν είχε μελετήσει τα προφητικά βιβλία με πολλή σύνεση; 

Έτσι προλαβαίνει περί του Χριστού ότι θα διδάξει όλη την αλήθεια. Μόλις την είδε ο Κύριος τόσο θερμή της λέγει απροκάλυπτα: "Εγώ είμαι ο Χριστός, που σου μιλώ".
Εκείνη γίνεται αμέσως εκλεκτή ευαγγελίστρια και αφήνοντας τη υδρία και το σπίτι της τρέχει και παρασύρει όλους τους Σαμαρείτες πρός το Χριστό και αργότερα με τον υπόλοιπο φωτοειδή βίο της (ως Αγία Φωτεινή) σφραγίζει με το μαρτύριο την αγάπη της προς τον Κύριο.

(Απόσπασμα ομιλίας του Αγίου Γρηγορίου Παλαμά)

(Αγίου Μαξίμου του Ομολογητού) 

Τι συμβολίζουν άραγε οι έξι άνδρες της Αγίας Φωτεινής, καθώς και το Φρέαρ του Ιακώβ, τό ύδωρ, το βάθος του φρέατος και το άντλημα;

Ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής, σε σχετική ερώτηση που του έθεσαν για το, "πως δικαιολογούνται οι πέντε άνδρες της Σαμαρείτιδας, αλλά και ο έκτος που δέν ήταν άνδρας της" (Ἰω. δ’, 16-18) λέγει τα εξής σπουδαία και σημαντικά για το τι μπορεἰ σημαίνουν όλα αυτά:

«Η Σαμαρείτιδα γυναίκα, καθώς και εκείνη που πήρε τους εφτά αδελφούς ως άνδρες της, σύμφωνα με τους Σαδδουκαίους (Ματθ. κβ’, 25-28), και η αιμορροούσα (Ματθ. θ’, 20), και εκείνη που έσκυβε στη γη, και η κόρη του Ιαείρου (Μαρκ. ε’, 22ε.), και η Συροφοινίκισσα (Μαρκ. ζ’, 25ε.) δηλώνουν και την ανθρώπινη φύση στο σύνολό της και την ψυχή του κάθε επί μέρους ανθρώπου και κάθε μια σημαίνει, σύμφωνα με τη διάθεση που υπόκειται στο πάθος, τόσο τη φύση όσο και την ψυχή.

Για παράδειγμα· η γυναίκα των Σαδδουκαίων είναι η φύση ή η ψυχή, που συνοίκησε βέβαια άγονα με όλους τους θείους νόμους που δόθηκαν από τους αιώνες, δεν αποδέχεται όμως την προσδοκία των μελλοντικών.

Η αιμορροούσα επίσης είναι η φύση και η ψυχή, που με τα πάθη αφήνει να της γλιστρήσει προς την ύλη η δύναμη που της δόθηκε για την δημιουργία έργων και λόγων διακοσύνης.

Και η Συροφοινίκισσα είναι η ίδια φύση και ψυχή του κάθε ανθρώπου, που έχει κόρη της την διάνοια που από αδυναμία αιμοραγεί ασταμάτητα εξαιτίας της αγάπης της προς την ύλη.

Επίσης η κόρη του Ιαείρου είναι η σύμφωνα με το νόμο φύση και η ψυχή, που έχει τέλεια νεκρωθεί από το να μην πράττει τις νομικές εντολές και να μην εκτελεί τα θεία προστάγματα.

Η συγκύπτουσα γυναίκα είναι η φύση και η ψυχή που με την απάτη του διαβόλου έστρεψε προς την ύλη όλη τη σχετική με την πράξη νοερή δύναμη.

Όμοια με τις προηγούμενες γυναίκες, η Σαμαρείτιδα σημαίνει την φύση ή την ψυχή του καθενός, που χωρίς το προφητικό χάρισμα συμβίωσε, σαν με άνδρες, με όλους τους νόμους που δόθηκαν στη φύση μας, από τους οποίους οι πέντε είχαν προηγηθεί, ενώ ο έκτος, αν και ήταν παρών, αλλ’ όμως αυτός δεν ήταν άνδρας της φύσης ή της ψυχής, με το να μη γεννά από αυτήν τη δικαιοσύνη που σώζει στον αιώνα.

Έλαβε λοιπόν η φύση ως άνδρα τον πρώτο νόμο, το νόμο στον παράδεισο· δεύτερο νόμο τον νόμο μετά τον παράδεισο· τρίτο νόμο κατά τον κατακλυσμό του Νώε· τέταρτο το νόμο της περιτομής επί του Αβραάμ· πέμπτο το νόμο της προσφοράς του Ισαάκ.

Αυτούς όλους τους έλαβε η φύση και τους απέρριψε εξαιτίας της ακαρπίας της στα έργα της αρετής.

Έκτο είχε το νόμο μέσω του Μωϋσή που ήταν σα να μην τον είχε, ή επειδή δεν εκτελούσε τις πράξεις διακαιοσύνης που εκείνος όριζε, ή επειδή επρόκειτο αυτή να μεταβεί σε άλλο νόμο ως άνδρα, δηλαδή το Ευαγγέλιο, γιατί ο νόμος δεν είχε δοθεί στους ανθρώπους αιώνια, αλλά κατά οικονομία που παιδαγωγούσε προς το μεγαλύτερο και μυστικότερο.

Μ’ αυτή την έννοια νομίζω είπε ο Κύριος στη Σαμαρείτιδα "κι αυτός που τώρα έχεις δεν είναι δικός σου". Γιατί γνώριζε ότι ο άνθρωπος θα μεταφερόταν στο Ευαγγέλιο. Γι’ αυτό και γύρω στην έκτη ώρα, όταν κατ’ εξοχήν περιλάμπεται η ψυχή από παντού από τις ακτίνες της γνώσης εξαιτίας της παρουσίας σ’ αυτήν του Λόγου, κι ενώ είχε φύγει η σκια του νόμου, συνομιλούσε την ώρα αυτή μαζί της, και κοντά στο πηγάδι του Ιακώβ, στέκοντας δηλαδή κοντά στην πηγή μαζί με το Λόγο των θεορημάτων της Γραφής.

Αυτά ας λεχθούν προς το παρόν και για το θέμα αυτό.

Το πηγάδι δε του Ιακώβ, είναι η Γραφή, το νερό είναι η γνώση που περιέχει η Γραφή, το βάθος είναι η δυσκολοπλησίαστη θέση των γραφικών αινιγμάτων, το άντλημα είναι η μάθηση με το γράμμα του θείου λόγου, που δεν την είχε ο Κύριος, επειδή ήταν αυτο-Λόγος και δεν έδινε σ’ όσους πίστευαν τη γνώση από μάθηση και μελέτη, αλλά δωρίζει στους άξιους την εκ μέρους της πνευματικής χάριτος αέναη σοφία που ποτέ δεν τελειώνει.

Γιατί το άντλημα, δηλαδή η μάθηση, παίρνοντας ελάχιστο ποσό γνώσης, αφήνει το σύνολο, αφού κανένας λόγος δεν μπορεί να το κρατήσει. Ενώ η κατά χάρη γνώση έχει χωρίς μελέτη όλη την εφικτή στους ανθρώπους σοφία που αναβλύζει ποικιλότροπα ανάλογα με τις ανάγκες».

Αγίου Μαξίμου του Ομολογητού

(ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ Τόμος 14β, σελ. 263)